ЯҢАЛЫКЛАР

Һәр зур чараның үз символы бар. Яки, һәрхәлдә, булырга тиеш. Хәзерге 25 нче «Гырон быдтон» да бу очрактан читтә калмаган. Нырья мәдәният йорты янындагы зур бәйрәм мәйданчыгына керү урынында кунакларны сабан сукасы куелган постамент каршы алды. Бүгенге аграрийларда андыйлар кулланылмый, алар белән атларда гына сукалаганнар.

Болар барысы да Кукмара районында да, бәйрәм үзәгенә әверелгән удмуртлар күпләп яшәгән иң зур авылларның берсе булган Нырьяда да бар. Ачылыш чарасында, Татарстан Республикасы Дәүләт Советы Рәисе Фәрит Мөхәммәтшин билгеләп үткәнчә, удмуртлар республикада татарлар, руслар һәм мордвалардан соң дүртенче урында тора. "Гырон Быдтон, Сабантуй, Каравон, Семык, Уяв һәм башка бик күп бәйрәмнәр — Татарстанның күпмилләтле халкы арасында дуслыкны һәм татулыкны саклап калу турында кайгырту һәм көндәлек тормышыбыз. Башкача яшәргә ярамый» - ди ул.

Удмурт теленнән тәрҗемә иткәндә бәйрәмнең исеме «сөрүнең тэмамлануы» дип тәрҗемә ителә, һәм аны традицион рәвештә язгы-кыр эшләрен тәмамлау, болыннар чәчәк ату вакытында үткәрәләр. Бу вакыт җәйге кояш торуының соңгы көннәренә туры килә, ул вакытта удмуртлар борынгы заманнардан күкләргә һава торышы өчен рәхмәт белдергәннәр һәм мул уңыш өчен дога кылганнар. Бүген "Гырон Быдтон" халык традицияләренә тугрылыгын да күрсәтә, аларны фольклор коллективлары репертуарында гына түгел, ә, иң мөһиме, тәрбия эшендә һәм көнкүрешендә дә саклыйлар.

2023 елның 17 июнендә юбилей бәйрәме төрле милләт кунакларының рекордлы санын җыйды алдан исәпләүләр буенча 3 меңнән артык. Кукмара җиренә Удмуртия, Пермь крае, Киров һәм Свердловск өлкәләреннән иҗат коллективлары килде. Татарстанны Агерҗе, Баулы, Менделеевск, Түбән Кама, Балтач, Алабуга, Саба, Мамадыш, Кукмара муниципаль районнары, Казан һәм Яр Чаллы ансамбльләре тәкъдим итте.

Россиядә элек һәр хатын-кыз кул эшләре белән шөгыльләнгән. Авылларда хатын – кызлар үз киемнәрен төрле чигүләр белән бизәгәннәр, йортны чигелгән юрганнар белән бизәгәннәр, караватны бизәкле кырыйлы япма белән түшәгәннәр. Бәйрәм көннәрендә стеналар буйлап, тәрәзәләргә һәм алиһәгә чигелгән сөлгеләр элгәннәр. Бәхеткә, хатын-кыз һөнәрчелеге беркайчан да юкка чыкмады. Бу көннәрдә трикотаж бик популяр булды. Бүгенге көндә бу һөнәрчеләрнең иң яраткан эшләренең берсе, чөнки крошет ясарга өйрәнү авыр түгел. Иштуган мәдәният йорты китапханә белән берлектә «Күңелле элмәкләр» дип аталган ыргак белән бәйләү буенча мастер-класс узды. Китапханәче бәйләү китапларына күзәтү ясады, халыкларның киемнәрен күрсәтте. Сәнгать җитәкчесе үз эшләнмәләрен күрсәтте, бәйләүнең иң гади элементларын рәхәтләнеп аңлатты һәм осталык хәйләләре белән уртаклашты. Кул эшчесе белән нәрсәдер өйрәнергә кирәк булган: кайберләрен квадратлар бәйләү техникасы кызыксындырган, икенчеләре түгәрәкләр бәйләргә тырышкан, өченчеләре бәйләүнең иң гади элементларын өйрәнгән.

Агачларга мәхәббәт бәйрәме тарихы ерак үткәнгә барып тоташа, ул вакытта кешеләр табигать белән тыгыз бәйләнештә яшәгәннәр һәм аңа тиешле хөрмәт күрсәткәннәр: агач утырту уңаеннан бәйрәмнәр оештырганнар, урманнарны саклаганнар һәм изгеләндергәннәр.  Иштуган мәдәният йорты һәм китапханәсе белгечләре туган табигатькә мәхәббәт, агачларга игелекле һәм сакчыл мөнәсәбәт тәрбияләү максатыннан «агачларга мәхәббәт көне»дигән экологик сәгать үткәрделәр. Балаларны шигырьләр, мәкальләр, әйтемнәр, агачлар турында табышмаклар белән таныштырдылар, табигатьтә үз-үзләрен тоту кагыйдәләрен ныгыттылар. Балалар уеннарда актив катнаштылар: «Агачны ата», «Кайсы агачтан җимеш», «Кайсы агачтан яфрак» төрле агачларны карадылар. Урман турында мәкальләр ятладылар: «Урман – җиңел җирләр», «Безнең  урманнан да могҗизалар юк», «Урман һәм Су – табигать матурлыгы». Экологик сукмак буйлап экскурсия бик белемле үтте: балаларга агачларның кешеләргә китергән файдасы турында сөйләделәр, усак, каен, имән өчен шигырьләр укыдылар һәм аларга күп яхшы сүзләр теләделәр. Балалар шулай ук агачларның безгә күләгә, уңайлылык, җылылык, матурлык һәм кислород бирүен белделәр. Агачлардан җиһазлар, кәгазь, дарулар ясыйлар.

    Без «Агачларга мәхәббәт көне» нә багышланган чара балаларга бик күп шатлыклы ачышлар һәм матур аралашу минутлары бүләк итте дип саныйбыз.

Иштуган урта гомуми белем бирү мәктәбендә чыгарылыш сыйныф укучыларының мәктәп белән саубуллашу бәйрәме булып узды. Бу бәйрәм мәктәпне тәмамлаучылар өчен аеруча мөһим. Чөнки ул мәктәп тормышының логик төгәллеге булып тора. Алда көтә торган чыгарылыш һәм имтиханнар да алай ук түгел. Нәкъ менә алар өчен соңгы кыңгырау аеруча яңгыравыклы һәм мөхим булып яңгырый. Бу көнне алар өчен сыйныф җитәкчеләре, укытучылар, кунаклар һәм ата-аналардан җылы сүзләр яңгырады. Бәйрәмнең барлык кунаклары укучыларны уку елы тәмамлану белән котладылар һәм чыгарылыш сыйныф укучыларына дәүләт имтиханнарын уңышлы тапшыруларын теләделәр.

Ак күгәрчен тынычлык, чисталык һәм мәхәббәт символына әверелде. Аны еш кына диннәр һәм Дөньяви бәйрәмнәр символикасында очратырга мөмкин, бигрәк тә еш кына Күгәрчен рәвешендәге кул эшләре 1 һәм 9 майдагы биналарны бизәтә. Халыкларның традицияләрен саклау өчен Иштуган мәдәният йорты һәм китапханәсе белгечләре «Дөнья күгәрчене»мастер-классын үткәрәләр. Моның өчен без Ак материал (трикотаж яхшырак), нечкә күбек, җеп алдык. Мастер-класста катнашучылар эш этаплары, кайчы белән эшләгәндә куркынычсызлык техникасы белән таныштылар. Трикотаж материал белән эшләү алымнарын күрсәттеләр. Һәр катнашучы күгәрченне үз куллары белән ясаган. Мастер-класс тәмамлангач, һәр катнашучының үз кул эше килеп чыкты.

13 майда яшьләр арасында алкоголизмны кисәтү, алкогольнең организмга һәм кеше сәламәтлегенә ничек тәэсир итүе турында күзаллау формалаштыру, алкоголь куллануга тискәре мөнәсәбәтне үстерү, сәламәт яшәү рәвешен пропагандалау максатларында Иштуган мәдәният йорты һәм китапханәсе белгечләре «Аеклык – тормыш нормасы» дигән диспут үткәрделәр. Слайд – презентация ярдәмендә алкогольнең зарарлы тәэсире һәм аның яшь организмга тәэсире күрсәтелде. Яшүсмерләргә Россия Федерациясендә җан башына алкоголь куллану статистикасы турында мәгълүмат бирелде. Чараны алып баручы хәбәр иткәнчә, Бөтендөнья сәламәтлек саклау оешмасы мәгълүматлары буенча, алкоголь куллану үлемгә һәм инвалидлыкка китерә. Аннары яшьләр арасында «Алкогольгә мөнәсәбәтең» анкетасын үткәрделәр. Физик культура, спорт, буш вакытны, кызыклы һәм эчтәлекле ял итүне дөрес оештыру – болар барысы да зарарлы гадәтләр һәм, иң элек, алкоголь куллану гадәтләре үсешенә каршы тора.

Гаилә – һәр кешенең тормышында иң кадерлесе, иң мөһиме. Гаилә – якын һәм туган кешеләр, Без яраткан, үрнәк алган, кайгырткан, игелек һәм бәхет теләгән кешеләр. Нәкъ менә гаиләдә без мәхәббәт, җаваплылык, кайгыртучанлык һәм хөрмәткә өйрәнәбез. 14 майда Иштуган мәдәният йорты белгечләре гаилә көненә багышланган «Гаилә бәхете канатларында» дигән тематик кичә үткәрделәр. Чараның төп геройлары гаилә парлары булды, аларның тормышлары инде 10 ел дәвам итә. Алар күп кенә яшь парларга үрнәк булып тора. Чарада алар гаилә традицияләре белән уртаклаштылар, күңелле гаилә тарихлары сөйләделәр. Һәр гаилә өчен бәйрәм уеннары әзерләнгән: Блиц интервью гаилә бәхете, мәхәббәт турында җырлар аукционы, гаилә флешмобы һ.б. барлык гаиләләр дә конкурсларда зур рәхәтлек белән катнашканнар, үсеп килүче буынга нинди көчле һәм дус гаилә булырга тиешлеген күрсәткәннәр. Фойеда төрле буын кәләшләренең «Туй альбомын караганда» күргәзмәсе бизәлгән, «Ромашка фотозонасы» эшләде.

Иштуган мәдәният йорты һәм китапханә белгечләре балалар белән «Хәтер бакчасы» акциясенә кушылды. Бу акциянең максаты Бөек Ватан сугышы елларында сугышта һәлак булган Ватанны саклаучылар хөрмәтенә агачлар утырту. Һәм бу бик затлы акция, чөнки геройлар истәлегенә кешеләр территорияне агачлар белән бизәп яшелләндерәләр, шулай итеп, нәселләре сугыш геройларын гына түгел, ә тыныч күк астында табигать яшеллегеннән дә ләззәтләнә ала.

Ветераннар хөрмәтенә утыртылган агачлар һәрвакыт җирдә яшәүне дәвам итү символы булып саналган. Агач объект буларак, яңа тормышны да, һичшиксез, сугыш турында хәтерне дә символлаштыра.

Бу чара кысаларында Ватанны саклаучылар һәм геройлар истәлегенә 10 агач утыртылды. Бу акциядә катнашкан һәр кеше үз хезмәте ярдәмендә Ватанны саклаучыларга рәхмәт белдерә алды.

Мондый чараларның бер генә тапкыр булмавы бик мөһим, акцияләргә балаларны да җәлеп итү традициясенә әверелүе дә искиткеч. Чөнки нәкъ менә киләчәк буын үз гомерләрен тынычлык һәм баш өстендә чиста күк өчен биргән геройларның хәтерен сакларга һәм өлешләрен хөрмәт итәргә тиеш. Мондый акцияләр үсеп килүче буынга онытылмас тәэсир калдыра, балаларны әйләнә-тирә мохиткә сак карарга һәм үз гомерләрен биргән ветераннарга рәхмәтле булырга, үсү һәм үсеш алу, тыныч вакытта яшәү һәм ярату мөмкинлеге өчен өйрәтә.

Бөек Ватан сугышында Җиңүнең 78 еллыгын бәйрәм итү хөрмәтенә «Георгий тасмасы» акциясе кысаларында Бөек Ватан сугышы ветераннары каберләренең коймалары Георгий тасмалары белән бизәлгән. Без ветераннарыбызга зур хөрмәт белдерәбез, аларның батырлыгы бу коточкыч вакыйгалардан ничә еллар узса да, барлык буыннарның йөрәкләрендә мәңгегә калачак.

Һәр ел саен май көннәрендә илебез сугышның куркыныч елларын искә ала, һәлак булган геройларны хөрмәтли. 78 ел узса да, төрле буын кешеләренең хәтерендә вакыт юк. 9 майда Иштуган авыл җирлеге вәкилләре Бөек Җиңүнең 78 еллыгы уңаеннан Байлар Сабасы бистәсендә үткән тантаналы митингта катнашты.  Митинг ел саен авыр вакытларда Ватанны саклаган сугышчыларны хөрмәтләү, һәлак булган геройлар һәйкәленә чәчәкләр салу һәм Бөек Ватан сугышының тере ветераннарына хөрмәт күрсәтү өчен үткәрелә. Дистә еллар дәвамында Җиңү көне 9 май Россиядә иң дулкынландыргыч, иң күңелле бәйрәм һәм данлы дата булып кала. Башка бәйрәмнәр аның белән чагыштырырлык түгел. Һәр ел саен май көннәрендә халкыбыз сугышның куркыныч елларын искә ала, һәлак булган сугышчыларны хөрмәтли, тере килеш сәҗдә кыла. Без үз тарихыбызны һәм геройларыбызны онытмаска тиеш. Без сезнең белән горурланабыз!